Κυριακή 18 Ιουλίου 2010

Βασιλική Ορχήστρα Concertgebouw του Amsterdam


 


 
Οι εντυπώσεις από την παρέλαση των μεγάλων ορχηστρών που εμφανίστηκαν στην Αθήνα μέσα σε μερικές εβδομάδες συμπληρώθηκε για τον γράφοντα με συναυλία της πολυηχογραφημένης  Βασιλικής Ορχήστρας Concertgebouw του Άμστερνταμ, υπό τη διεύθυνση του Ιταλού αρχιμουσικού Daniele Gatti, που δόθηκε στις 30/6, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Ελληνικού Φεστιβάλ.
Το πρόγραμμα άνοιξε με το «Ειδύλλιο του Siegfried» του Richard Wagner: το 1870 ο συνθέτης είχε προσφέρει το έργο ως δώρο γενεθλίων στη δεύτερη σύζυγό του Cosima, κόρη του Franz Liszt. Ένα μικρό ορχηστρικό σύνολο είχε ερμηνεύσει για πρώτη φορά τη σύνθεση στα σκαλιά του σπιτιού του ζεύγους Wagner στην Ελβετία (τι ευχάριστο ξύπνημα για την Cosima!). Η ολλανδική ορχήστρα, υπό τον Gatti, πρόσφερε μια ευαίσθητη και λεπτά χρωματισμένη ερμηνεία, προσωπική σε έκφραση, με έντονες ποιότητες μουσικής δωματίου. Εντούτοις, μεγάλο μέρος των θεσπέσιων ηχοχρωμάτων, που με τόση ετοιμότητα και φινέτσα αντλούσε ο Gatti από την υπέροχη ορχήστρα, χάνονταν λόγω της φτωχής ακουστικής του ανοιχτού χώρου: το Ηρώδειο, φυσικός χώρος του Φεστιβάλ Αθηνών, διαθέτει μοναδική ατμόσφαιρα και αδιάψευστη ιστορία, όμως η προβληματική ακουστική  του δεν κολακεύει τον ήχο, γεγονός που ορισμένες φορές, όπως η παρούσα, γίνεται πολύ αισθητό.
Στο δεύτερο μέρος της βραδιάς ακούσαμε τη Συμφωνία αρ. 5 του Gustav Mahler, ίσως της διασημότερης όσων συνέθεσε λόγω της τέταρτης κίνησης, Adagietto (σε φα μείζονα), που χρησιμοποιήθηκε ως μουσική υπόκρουση στην περίφημη ταινία του Luchino Visconti «Θάνατος στη Βενετία» (1971). Όπως και στην περίπτωση του έργου του Wagner που ακούστηκε νωρίτερα, έτσι και το Adagietto συνδέεται με μια γυναικεία μορφή: ο Mahler έστειλε το μέρος αυτό εν είδει ερωτικής μουσικής επιστολής στην πανέμορφη και κατά πολύ νεώτερή του, Alma Schindler (εκείνη ήταν είκοσι δύο και εκείνος σαράντα ενός ετών), που έμελε στη συνέχεια να γίνει η σύντροφος της ζωής του. Το έργο, που ολοκληρώθηκε το 1902, ανήκει στα πιο αγαπημένα και αυτοβιογραφικά του Βοημού συνθέτη, που πέρασε μια ζωή περιπετειώδη, γεμάτη από επαγγελματικές επιτυχίες ως αρχιμουσικός (λιγότερες επιτυχίες είχε ως μουσουργός), αλλά και αλλεπάλληλα οικογενειακά και προσωπικά δράματα.
 Ο Gatti και η ορχήστρα, με μεγάλη ένταση έφεραν στην επιφάνεια την τραγικότητα των δύο πρώτων μερών (Trauermarsch και Stürmisch bewegt), μη λησμονώντας να «τραγουδήσουν» με νόημα τις ελεγειακές μελωδίες που περιλαμβάνονται σε αυτά. Το τρίτο μέρος, ένα τεράστιο Scherzo με μεγάλες εκφραστικές αντιθέσεις, αντιμετωπίστηκε με ευθύτητα και μουσική ευστροφία: εδώ τονίστηκαν οι διαφορετικού χαρακτήρα  διαθέσεις και η αισιοδοξία που επικρατεί, υπογραμμίστηκε με γούστο η ανάπτυξη των θεμάτων (σε μορφή ABABA)  και  η αντιπαράθεση των χαρακτηριστικών χορών Ländler και Βαλς. Στη συνέχεια, το Adagietto (για έγχορδα), ρομαντικό ιντερλούδιο της συμφωνίας αυτής, κύλισε με τρυφερότητα και μελαγχολική-νοσταλγική διάθεση. Η αντιστικτική δεινότητα του Mahler που φαίνεται τόσο ξεκάθαρα στο τελευταίο μέρος, Rondo-Finale, αναδείχθηκε με διαφάνεια, ακρίβεια και ρυθμική πιστότητα.
Τέλος, έξοχη κρίθηκε η απόδοση του σώματος των εγχόρδων όπως και η τονική ακρίβεια και η ηχητική πληρότητα των χάλκινων και ξύλινων πνευστών.

Δευτέρα 5 Ιουλίου 2010

Ορχήστρα Νέων της Βενεζουέλας «Simοn Bolivar»








Κατάμεστο ήταν το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, στις 23/6, για τη συναυλία της Ορχήστρας Νέων της Βενεζουέλας «Simon Bolivar», υπό τη διεύθυνση του νεαρού καλλιτεχνικού διευθυντή της, Gustavo Dudamel (γ.1981, φωτογραφία), που δόθηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Ελληνικού Φεστιβάλ. Η πολυδιαφημισμένη ορχήστρα και ο Dudamel, που ηχογραφούν αποκλειστικά για την κορυφαία δισκογραφική εταιρεία Deutsche Grammophon,  ανήκουν στα μεγάλα αστέρια της διεθνούς κλασικής μουσικής σκηνής.
Το σύνολο ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1975 από τον αρχιμουσικό  José Antonio Abreu και δίνει την ευκαιρία στους νέους μουσικούς της να συνεργαστούν με μεγάλους μαέστρους και σολίστ. Αποτελείται από περίπου διακόσιους μουσικούς ηλικίας 12-26 ετών και στέκεται στην κορυφή του εκπληκτικού εκπαιδευτικού προγράμματος του Κρατικού Ιδρύματος της Βενεζουέλας για Ορχήστρες Νέων και Παιδιών που φέρει την ονομασία «El Sistema». Χάρη σε αυτό το σύστημα πολλά παιδιά (περίπου δύο εκατομμύρια μέχρι σήμερα!) έχουν έρθει σε επαφή με τη μουσική ξεφεύγοντας από τις πολλές καταστροφικές δυσχέρειες και κινδύνους που μαστίζουν συνεχώς την χώρα τους. Ο Dudamel, παιδί μουσικών, που σήμερα εκτός από την ορχήστρα της Βενεζουέλας διευθύνει τις μεγαλύτερες ορχήστρες του κόσμου  (έχει ονομαστεί μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής του Λος Άντζελες και κύριος αρχιμουσικός της Συμφωνικής του Γκότενμπουργκ) μεγάλωσε και εκπαιδεύτηκε στο πλαίσιο του «El Sistema».
Για την πρώτη τους Ελληνική εμφάνιση επέλεξαν να παρουσιάσουν δύο εμβληματικά όσο και πρωτοπόρα για την εποχή τους μουσικά αριστουργήματα, την Συμφωνία αρ. 5, Op. 67,  του Ludwig van Beethoven και την «Ιεροτελεστία της Άνοιξης» του Igor Stravinsky.
Είναι μια από τις σπάνιες φορές που είδαμε τη σκηνή του Ηρωδείου να γεμίζει από τόσους μουσικούς, οι οποίοι έπαιξαν με εκρηκτικό ενθουσιασμό και ασυναγώνιστο μπρίο. Η διάσημη Συμφωνία του Beethoven κέρδισε σε δραματική ένταση και φλόγα. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο ορχήστρα και μαέστρος έχουν δουλέψει αρκετά και έχουν ηχογραφήσει στο παρελθόν (Caracas, 2/2006, Deutsche Grammophon 477 6228). Δόθηκε έμφαση στο επικό στοιχείο και  τονίστηκε η πορεία από το σκοτάδι στο φως, που με τόση ευφυΐα περιγράφει ο Beethoven σε αυτό το έργο. Και πόση σημασία έχει μια τέτοια πορεία προς το φως της ελπίδας για αυτά τα παιδιά που αντιμετωπίζουν σε καθημερινή βάση δυσκολίες!
Τόσο κατά τη διάρκεια της ερμηνείας του έργου του  Beethoven, όσο και κατά τη διάρκεια της ερμηνείας εκείνου του Stravinsky (το οποίο πρόσφατα ηχογράφησαν, Deutsche Grammophon 477 87754), μας κέρδισε  η  φρεσκάδα της άποψης των νέων, μακριά από κάθε ίχνος ρουτίνας. Σε αυτό το τελευταίο, οι δυναμικοί ρυθμοί, η θεατρική-μπαλετική διάθεση και τα απαιτητικά σολιστικά περάσματα ερμηνεύτηκαν με θαυμάσια ακρίβεια και αμεσότητα έκφρασης.    
Ορχήστρα και μαέστρος καταχειροκροτήθηκαν. Στο τέλος της συναυλίας ο Dudamel παρασημοφόρησε τον Μίκη Θεοδωράκη που καθόταν στην σειρά των επισήμων (στα άμεσα σχέδια του Dudamel είναι να διευθύνει τη «Ραψωδία για έγχορδα» και το «Canto General»» του διάσημου συνθέτη).
Συνεχίζοντας να διατηρούν σε δυσθεώρητα ύψη την ένταση και την βακχικού ενθουσιασμού ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που είχαν τόσο καλά από την αρχή της συναυλίας κτίσει, οι νέοι μουσικοί πρόσφεραν εκτός προγράμματος τον Σλαβικό Χορό αρ. 8 του Antonin Dvořák, τον Χορό αρ. 4,  «Mambo»,  από τους Συμφωνικούς Χορούς του «West  Side Story» του Leonard Bernstein (φορώντας πολύχρωμες μπλούζες με τα χρώματα της σημαίας της Βενεζουέλας –τις οποίες στο τέλος  πέταξαν στις κερκίδες  προς το κοινό- και χορεύοντας επί σκηνής ενώ έπαιζαν) και τον χορό «Malambo», τελευταίο μέρος της γνωστής χορευτικής σουίτας «Estancia» του Alberto Ginastera.
Όλοι φύγαμε με ένα πλατύ χαμόγελο ικανοποίησης ζωγραφισμένο στα χείλη.