 |
| Ο αρχιμουσικός Peter Tiboris |
Στη Σύρο, ένα από τα ωραιότερα
νησιά του Αιγαίου, με φιλόξενους κατοίκους, που είναι πάντα πρόθυμοι να σε
ενημερώσουν σχετικά με κάθε ιστορική λεπτομέρεια του τόπου, βρίσκεται το
υπέροχο Θέατρο Απόλλων. Της Ερμούπολης πραγματικό κόσμημα. Η κατασκευή
του ολοκληρώθηκε το 1864. Άνοιξε τις πύλες του στις 20 Απριλίου του ίδιου
έτους, παρουσιάζοντας την όπερα Rigoletto (Giuseppe Verdi). Παραστάσεις μελοδραμάτων και
θεάτρου κρατούν τον χώρο ζωντανό για πολλές δεκαετίες. Κατά τον δεύτερο παγκόσμιο
πόλεμο, μεγάλο μέρος του θεάτρου καταστράφηκε και μόλις το 1970 άρχισε να
ανακαινίζεται σταδιακά. Είκοσι δεκαετίας αργότερα, το φθινόπωρο του 1991,
αρχίζει να επαναλειτουργεί (οι εργασίες αναπαλαίωσης ολοκληρώθηκαν στο τέλος
τους το 2000). Έκτοτε, σε αυτόν τον ιδιαίτερο χώρο, που στην αρχιτεκτονική και
διακόσμηση θυμίζει διάσημα ιταλικά λυρικά θέατρα του δεκάτου ογδόου και δεκάτου
ενάτου αιώνα (λ.χ. Scala
του Μιλάνου και Teatro di San Carlo της Νάπολης), πραγματοποιούνται πολλές
εκδηλώσεις, τόσο μουσικές όσο και θεατρικές.
Εκεί, από το 2005 φιλοξενούνται οι
περισσότερες εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αιγαίου. Εμπνευστής, διοργανωτής και
καλλιτεχνικός διευθυντής του θεσμού είναι ο Peter Tiboris, ελληνικής καταγωγής αρχιμουσικός,
μόνιμος κάτοικος Αμερικής και διοργανωτής πολλών συναυλιών που
πραγματοποιούνται τόσο στην Αμερική (κυρίως στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης), όσο και στην Ελλάδα.
Μας δόθηκε η ευκαιρία να
παρακολουθήσουμε τα τελευταία χρόνια αρκετές από τις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ
και πραγματικά εντυπωσιαστήκαμε από την ποικιλία, τον μεγάλο αριθμό εκδηλώσεων
και συμμετεχόντων από διάφορες χώρες, την άρτια οργάνωση και κυρίως από
το γεγονός ότι κάθε βραδιά προετοιμάζεται με μεγάλο μεράκι και
ενθουσιασμό.
Φέτος παρακολουθήσαμε τρεις από τις
εκδηλώσεις που δόθηκαν στο Θέατρο Απόλλων. Ειδικότερα, στις 8/7, ερμηνεύτηκε η Νεκρώσιμη
Λειτουργία (Messa da Requiem)
του Verdi. H συναυλία αφιερώθηκε στη μνήμη του
τελευταίου μουσουργού, από τη γέννηση του οποίου στις 9 ή 10/10 συμπληρώνονται
διακόσια χρόνια. Σημειώνεται ότι στο προγραμματισμό του Φεστιβάλ
περιλαμβάνονται πάντα μεγάλα έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, τόσο του
συμφωνικού όσο και του οπερατικού, που και μόνον η αναφορά σε αυτά, θα
προκαλούσε δέος σε ανάλογα περιφερειακά φεστιβάλ, όχι μόνο της χώρας μας, αλλά
και του εξωτερικού.
Μέλη πέντε χορωδιών (Edmond Community Chorale, Southwestern College Concert Choir, Salem College Choir, Randolph College Chorale και Χορωδία του Δήμου Αθηναίων),
κατέλαβαν τη σκηνή του θεάτρου καθώς και τα πλαϊνά θεωρία, δημιουργώντας μια
σφαιρική ηχητική εικόνα κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης. Υπό την ευαίσθητη
καθοδήγηση του Tiboris,
οι χορωδίες, οι σολίστ (Eilana Lappalainen,
σοπράνο, Elena Chavdarova-Isa, μέτζο, Keith Ikaia-Purdy, τενόρος, και Δημήτρης Καβράκος,
μπάσος) και η Συμφωνική Ορχήστρα του Pazardzhik απέδωσαν το αθάνατο αυτό έργο του Verdi με την απαιτούμενη μεγαλοπρέπεια και
πνευματικότητα. Από την καλά συντονισμένη ομάδα των τραγουδιστών, σαφώς
ξεχώρισε η Βουλγάρα Elena Chavdarova-Isa, σταθερό στέλεχος της Εθνικής Όπερας
της Σόφια, κάτοχος δραματικής φωνής μεγάλης έκτασης και σωστής βερντιάνικης
έκφρασης. Μια καλλιτέχνις την οποία ευχαρίστως θα ακούγαμε πάλι στην Ελλάδα.
Την αμέσως επόμενη βραδιά (9/7), σειρά
είχε η όπερα Così Fan Tutte, KV 588, του Wolfgang Amadeus Mozart. Στο έργο αυτό, με τις ιδιαίτερες
συναισθηματικές αντιθέσεις και αποχρώσεις, συχνά τόσο υπαινικτικές,
πραγματική ερμηνευτική πρόκληση για τους τραγουδιστές και τον μαέστρο, οι ρόλοι
ανατέθηκαν σε λυρικούς καλλιτέχνες, που στην πλειοψηφία τους ανταποκρίθηκαν
ικανοποιητικά στα ζητούμενα των μερών τους. Τον δραματικό ρόλο της Dorabella κράτησε η Μαίρη-Έλεν Νέζη, επιστρατεύοντας
την έμπειρη γνώση της όσον αφορά την ερμηνεία του μπαρόκ και κλασικού
ρεπερτορίου. Παρέδωσε μια σφαιρικά ολοκληρωμένη σκιαγράφηση της ηρωίδας,
μέσα στην σωστή αισθητική του μοτσάρτιου ήθους. Η φωνή της ακούστηκε εύηχη και
άρτια στηριγμένη. Οι Ricardo Mirabelli και Randal Turner επωμίστηκαν τους ρόλους αντιστοίχως
των Ferrando
και Guglielmo. Ερμήνευσαν με ετοιμότητα, καλό
γούστο και ιδιαίτερη μουσικότητα. Ειδικά ο δεύτερος, εντυπωσίασε με τον
προσεκτικό και γεμάτο νόημα σχηματισμό των φράσεων. Η χαρισματική Taryn Knerr πρόσφερε μια Despina γοητευτική, θεατρική και γεμάτη
τσαχπινιά. Ο Νίκος Καραγκιαούρης απέδωσε τον ρόλο του Don Alfonso με νεανική χάρη και σωστή θεατρική
αίσθηση. Ορισμένες ρυθμικές και τονικές αβεβαιότητες ευτυχώς δεν αλλοίωσαν την
τελική θετική γενική άποψη που αποκομίσαμε σχετικά με αυτόν τον νέο
τραγουδιστή.
Ιδιαίτερα μάς προβλημάτισε η
φωνητική κατάσταση της Danielle Halbwachs, που ακούσαμε και είδαμε στον ρόλο της Fiordiligi. Η Hallbwachs είναι μια καλλιτέχνις με δυναμική
παρουσία σε μεγάλα θέατρα της Ευρώπης, συνεργασίες σε σημαντικές παραγωγές και
με μεγάλους μαέστρους. Ωστόσο, από την αρχή της εμφάνισής της στη συριανή
παράσταση, μολονότι υποκριτικά υπήρξε αρκετά πειστική, ήταν εμφανής η κόπωση
της φωνής της, η αδυναμία της να ελέγξει την αναπνοή στις μεγάλες φράσεις και
να ερμηνεύσει με ακρίβεια τις νότες της ψηλής περιοχής. Η φωνή έμοιαζε
εξασθενισμένη. Ευχόμαστε πραγματικά να ήταν απλά μια «κακή» βραδιά και σύντομα
να επανέλθει στη σωστή της κατάσταση.
Η διεύθυνση του αρχιμουσικού Grigor Palikarov υπήρξε συνεπής, ελάχιστα όμως
ενεργητική και τελικά όχι ενδιαφέρουσα. Απουσίαζε η σπινθηροβόλα λάμψη, το esprit mozartien και -εκεί όπου χρειαζόταν- η
υπογράμμιση των γεμάτο αγωνία και αβεβαιότητα συναισθημάτων. Δεν είναι μυστικό
ότι η εν λόγω όπερα συνδυάζει το κωμικό και το τραγικό στοιχείο με ιδιοφυέστατο
τρόπο: ο Mozart μέσω
της μουσικής του αποδεικνύει, πως η χαρά του έρωτα μπορεί εύκολα να λάβει
τραγικές διαστάσεις στην περίπτωση που η ειλικρίνεια των συναισθημάτων τίθεται
υπό δοκιμασία και αμφισβήτηση. Παρακολουθούμε τους ήρωες να παίζουν με τη
φωτιά.
Η ορχήστρα απέδωσε ικανοποιητικά,
χωρίς όμως ιδιαίτερη διάθεση για ηχητική εκλέπτυνση και τονική διαύγεια. Τα
μέλη της χορωδίας τραγούδησαν με όρεξη και έδειξαν να απολαμβάνουν κάθε στιγμή.
Ο σκηνοθέτης Dirk Shatten κίνησε τους τραγουδιστές με
θεατρικότητα και χειρίστηκε καλά τον χώρο της σκηνής. Προσπάθησε να αναδείξει
τον συναισθηματικό κόσμο των ηρώων, δίνοντας έμφαση στη νεανικότητα των
χαρακτήρων και επιχειρώντας να τονίσει το γεγονός ότι ουσιαστικά η όλη υπόθεση
αποτελεί ένα παιχνίδι. Όμως, βρήκαμε ότι θα μπορούσε να είχε αξιοποιήσει
περισσότερο παράπλευρες –και όχι ασήμαντες- πτυχές των χαρακτήρων, τις οποίες
άφησε ανεξερεύνητες. Τα απλά σκηνικά και κοστούμια έδεσαν με την όλη
σκηνοθετική άποψη.
Προχωρώντας, στις 10/7, ακούσαμε
συναυλία της Συμφωνικής Ορχήστρας του Pazardzhik, υπό τον Tiboris, αφιερωμένη στους τρεις μεγάλους κλασικούς Franz Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart και Ludwig van Beethoven (η συναυλία τιτλοφορήθηκε «Τρεις
βιεννέζοι δάσκαλοι»). Στα δύο μπετοβενικά έργα που ακούστηκαν, Εισαγωγή
στην όπερα Fidelio, Op. 72, και Συμφωνία αρ. 3, Op. 55 (Ηρωική), ο
αρχιμουσικός απέδειξε την αγάπη του και την κατανόηση προς το αθάνατο πνεύμα
του συνθέτη, σχηματίζοντας τις φράσεις με έμπνευση, κύρος και δυναμισμό. Κατά
την Ηρωική, οι κλιμακώσεις των μεγάλων παραγράφων δομούνταν με
νόημα και ουσιαστική ένταση.
Σολίστ της βραδιάς ήταν η Μίνα
Πολυχρόνου, που κλίθηκε να ερμηνεύσει δυο απαιτητικές άριες κοντσέρτου των Haydn (Berenice, che fai?, Hob. XXIVa:10, σε κείμενο του Pietro Metastasio) και Mozart (Ch’io mi scordi di te? …Non
temer, amato bene, KV 505, σε κείμενο μάλλον του Lorenzo Da Ponte). Οι άριες αυτές συνετέθησαν προκειμένου
να αναδείξουν την τέχνη δύο θρυλικών λυρικών καλλιτέχνιδων του δεκάτου ογδόου
αιώνα. Η πρώτη δημιουργήθηκε για την Brigida Giorgi Banti και έλαβε την πρεμιέρα της στις
4/5/1795, κατά τη δεύτερη και τελευταία επίσκεψη του Haydn στο Λονδίνο (1794-1795). Η δεύτερη,
για την Nancy Storace,
Βρετανίδα σοπράνο που κράτησε τον ρόλο της Susanna στην πρώτη παγκόσμια παρουσίαση των Γάμων
του Figaro (Mozart,
Le nozze di Figaro, KV 492), και ακούστηκε για πρώτη φορά στη Βιέννη,
στις 23/2/1787. Η Πολυχρόνου, της οποίας τις εκφραστικές και φωνητικές
ποιότητες είχαμε την ευκαιρία να επαινέσουμε αρκετές φορές στο παρελθόν,
τραγούδησε με υποδειγματική μουσικότητα και μεγάλη εκφραστική ισχύ. Πιο
συγκεκριμένα, όσον αφορά στην έξοχη σύνθεση του Haydn, που ουσιαστικά συνοψίζει –και με
πόση τέχνη!- τις οπερατικές τεχνοτροπίες της εποχής του συνθέτη, με δεξιότητα
αντιμετώπισε τις διάφορες μουσικές παγίδες και τη θηριώδη tessitura, η οποία οδηγεί τη φωνή στα
άκρα της. Εξίσου επιτυχής ήταν και στην ερμηνεία της μοτσάρτιας άριας, την
οποία τραγούδησε με θέρμη και κατάλληλα χρωματισμένη οπερατική δραματικότητα.
Σε αυτό το έργο, είχε συνοδοιπόρο, στο μέρος του piano obbligato, την πολύτιμη Τζένια Μανουσάκη.
Η προικισμένη Μανουσάκη, σμίλεψε τις φράσεις με στυλ,
αισθαντικότητα, καθαρότητα ήχου, ενώ συνδιαλέχτηκε άψογα με την Πολυχρόνου
και την ορχήστρα. Εύστοχη ιδέα θα ήταν οι δύο εκλεκτές κυρίες να ένωναν τις
δυνάμεις τους για μια βραδιά αφιερωμένη σε Lieder των Haydn, Mozart και Beethoven.
O Tiboris απολαμβάνοντας τις ερμηνευτικές
ποιότητες τόσο της Πολυχρόνου όσο και -κατά την άρια του Mozart- της Μανουσάκη, πρόσφερε τον
καλύτερό του εαυτό.