 | ||||
| Σκηνή από την όπερα "Siroe". |
O Johann Adolph Hasse (1699-1783),
λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό σε σχέση με άλλους μείζονες συνθέτες της
λεγόμενης εποχής μπαρόκ, υπήρξε κεντρική μορφή
της μουσικής ζωής του δεκάτου ογδόου αιώνα. Όπως κι άλλες λαμπρές
προσωπικότητες του καιρού του είχε πολλές ιδιότητες: υπήρξε μουσουργός,
τραγουδιστής, δάσκαλος
μουσικής και υπεύθυνος για διοργανώσεις παραστάσεων όπερας και συναυλιών.
Επιπλέον, συνδέθηκε με δύο εξίσου επιφανείς μορφές της εποχής του: ήταν σύζυγος
της λαμπρής ντίβας, μέτζο σοπράνο Faustina Bordoni (1697-1781), για
την οποία ο George Frideric Handel έγραψε
μεγάλους ρόλους, ενώ συνδεόταν με τον περισπούδαστο Ιταλό ποιητή και
λιμπρετίστα Pietro Antonio Domenico Trapassi, γνωστό με το
ψευδώνυμο Pietro Metastasio (1698-1782).
Κατά τη
διάρκεια της ζωής του ήταν διάσημος ως συνθέτης όπερας, είχε στη διάθεσή του
τις αρτιότερες φωνές της εποχής του, ταξίδεψε σε πολλές πόλεις της Γερμανίας
και της Ιταλίας, συνέθεσε για τον Φρειδερίκο τον Μέγα, ενώ πέρασε τις
δύο τελευταίες δεκαετίες στη ζωή του στη Βιέννη (όπου είχε την εύνοια του Ιωσήφ
ΙΙ) και τη Βενετία. Έφυγε από τη ζωή δοξασμένος και πλήρως αναγνωρισμένος. Μετά
τον θάνατό του, κυρίως λόγω της αλλαγής στα γούστα του κοινού της όπερας και
της ταχύτατης ανόδου άλλων συνθετών, η προσφορά του άρχισε σταδιακά να
λησμονιέται.
Ωστόσο,
κατά τη σύγχρονη εποχή, όπου οι ιστορικά ενημερωμένες ερμηνείες ανθίζουν με
μεγάλο ενθουσιασμό, το έργο του Hasse βρίσκει
ολοένα και περισσότερους θαυμαστές και υποστηρικτές: οι τραγουδιστές του μπαρόκ
ρεπερτορίου, τα λυρικά θέατρα και οι δισκογραφικές εταιρίες μοιάζουν να
δείχνουν ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Θυμίζουμε ότι πρόπερσι κυκλοφόρησε
ένα προσωπικό album του
κόντρα τενόρου Valer Barna-Sabadus με
άριες του Hasse (Hasse: Reloaded, Oems Classics), πέρσι κυκλοφόρησε η ηχογράφηση της όπερας Didone abbandonata (Naxos), ενώ μόλις
φέτος ο κόντρα τενόρος Max Emanuel Cenčić
συνεργαζόμενος με τον αρχιμουσικό Γιώργο Πέτρου και την ορχήστρα Armonia Atenea (Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής), ηχογράφησαν
ένα album με άριες
του Hasse, που
φέρει τον τίτλο Rokoko (Decca).
Το
ενδιαφέρον του Cenčić σχετικά
με τον συνθέτη δεν εξαντλήθηκε στην προαναφερθείσα δισκογραφική κατάθεση, αλλά
εξελίχθηκε σε ένα ακόμα μεγαλύτερο εγχείρημα, την εξερεύνηση και ερμηνεία της
όπερας Soroe rè di Persia (Σιρόης Βασιλεύς της Περσίας. Το σημαντικό
αυτό έργο σε τρεις πράξεις, βασίστηκε σε λιμπρέτο του Metastasio και
παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 2 Μαΐου 1733, στο Teatro Malvezzi της Μπολόνια. Αξίζει εδώ να προσθέσουμε
ότι η υπερπολυτελής διανομή της πρεμιέρας σχηματίστηκε από θρυλικούς
τραγουδιστές όπως οι Filippo Giorgio, Farinelli, Caffarelli, Vittorio Tesi, Anna Maria Peruzzini και
Elisabetta Uttini. Αλήθεια, τι παράσταση θα πρέπει να ήταν αυτή!
Την
προαναφερθείσα όπερα (στην τελευταία εκδοχή της, του 1763, που ανέβηκε στη
Βαρσοβία) ηχογράφησαν για λογαριασμό της Decca και
παρουσιάζουν στην Αθήνα (Φεστιβάλ Αθηνών, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα
Αλεξάνδρα Τριάντη, 26 και 27/7), στο Παρίσι (Βασιλική Όπερα των Βερσαλλιών,
26και 30/11), όπως και στο Βιέννη (Theater an der Wien, σε
συναυλιακή μορφή, 21/4/2015), οι Cenčić και Πέτρου. Παρακολουθήσαμε
τις δύο αθηναϊκές παραστάσεις, με διανομή που στηρίχθηκε, με εξαίρεση τον
πρωταγωνιστή, σε ελληνικές δυνάμεις (η διανομή της ηχογράφησης, που θα ολοκληρωθεί τον Ιούλιο στην Αθήνα, για λογαριασμό της Decca,
καλύπτεται από διαφορετικούς τραγουδιστές: τους Cenčić, Franco Fagioli, Julia Lezhneva, Laureen Snouffer και Juan Sancho, με εξαίρεση την Μαίρη Έλεν Νέζη, που συμμετέχει τόσο στις παραστάσεις όσο και στην ηχογράφηση, στη θέση της Hélène Le Corre, που είχε αρχικά αναγγελθεί για την ηχογράφηση).
Μολονότι
δεν θα διαφωνούσαμε με μια διανομή σαν την παραπάνω, ομολογούμε ότι η διανομή
των δύο ελληνικών παραστάσεων κάθε άλλο παρά δυσαρέστησε.
Όμως,
πριν αναφερθούμε στους τραγουδιστές, θα θέλαμε να επαινέσουμε την εξαιρετική
δουλειά του Cenčić, ο
οποίος με αυτή την όπερα σημείωνε το ντεμπούτο του στον ρόλο του σκηνοθέτη.
Βλέποντας το έργο σαν ένα παραμύθι αντλημένο από τις Χίλιες και μια Νύχτες,
συνεργάστηκε με τους Bruno de Lavenère
(σκηνικά-κοστούμια), David Debriney (φωτισμοί) και Etienne Guiol (video projection), στήνοντας μια παράσταση ονειρικής ατμόσφαιρας,
υπέροχων εικόνων και εξαίσιων χρωμάτων. Τα τόσο άμεσα στην έκφρασή τους video projections του ταλαντούχου Guiol, οι
επιβλητικοί φωτισμοί του βραβευμένου Debriney και τα
πανέμορφα κοστούμια του de Lavenère, ευχαριστούσαν
τα μάτια μας και αιχμαλώτιζαν τις αισθήσεις. Όλα συντελούσαν σε μια εικαστική
πανδαισία, που έφερε τη καλόγουστη σφραγίδα του Cenčić. Ο
τελευταίος κίνησε τους τραγουδιστές με περίσσεια προσοχή, εντάσσοντάς τους με
σκέψη στο πλαίσιο των ρόλων τους και ζητώντας τους να αισθανθούν τον παλμό της
μουσικής στην κίνησή τους.
Μέσα σε
αυτό το εικαστικό πλαίσιο είχαν την ευκαιρία να προσφέρουν τον καλύτερό τους
εαυτό οι τραγουδιστές. Βρήκαμε ότι η διανομή που συνέπραξε κατά τις αθηναϊκές
παραστάσεις δεν είχε αδυναμίες.
Αναλυτικότερα,
τον ρόλο του Πρίγκιπα Siroe κράτησε
ο Antonio Giovannini, ανερχόμενος
κόντρα τενόρος ιδιαίτερων δυνατότατων. Εντυπωσίασε με την ευγένεια της έκφρασής
του, την υπέροχα ευέλικτη φωνή του, την άνετη τεχνική του και τις πεντακάθαρες
κολορατούρες. Δίπλα του, στον ρόλο του Medrase, αδελφού
του Siroe που
προσπαθεί να εμποδίσει τον τελευταίο από το να ανέβει στον θρόνο, η Μαίρη
Έλεν Νέζη τραγούδησε τον ρόλο με επιβλητικότητα. Οι Μυρσίνη Μαργαρίτη
(Laodice), Μίνα
Πολυχρόνου (Emira) και Βασιλική
Καραγιάννη (Arasse)
ερμήνευσαν τις άριες τους με ωραίες φωνές, θεατρική αίσθηση και σεβασμό προς το
ιδιαίτερο ύφος της μουσικής. Η Πολυχρόνου, όπως πάντα καλά
προετοιμασμένη, αντιμετώπισε τις εξαίσιες όσο και δύσκολες τεχνικά άριες του
ρόλου της με μεγάλη ετοιμότητα. O Βασίλης Καβάγιας στον ρόλο του Cosroe, Βασιλιά της
Περσίας που προσπαθεί να ισορροπήσει τα συγκρουόμενα συναισθήματα τα οποία τρέφει
για τον πρωτότοκο γιο του Siore, πέτυχε
να εντυπωσιάσει μπολιάζοντας τόσο το τραγούδι όσο και την κίνησή του με τις
σωστές αναλογίες δραματικής αγωνίας και θεατρικής δύναμης.
Κατά την
άποψή μας, μεγάλος θριαμβευτής της βραδιάς αποδείχθηκε ο χαρισματικός Πέτρου,
ο οποίος έσκυψε με γνώση, έμπνευση και αγάπη πάνω από την παρτιτούρα
καθοδηγώντας προσεκτικά τους τραγουδιστές και την ορχήστρα του. Κατάφερε με
ιδιαίτερη ευαισθησία και εκλεπτυσμένο γούστο να φέρει στο φως όλες εκείνες τις
θαυμάσιες λεπτομέρειες που συνθέτουν την παρτιτούρα του Hasse, την έξοχη
μουσική, τους στέρεα δομημένους ρόλους, την λεπτή ενορχήστρωση, το προφητικό
για το μέλλον όσο και καινοτόμο ύφος σύνθεσης, αλλά και τις φράσεις του με
φινέτσα και σοφία ποιητικού κειμένου του Metastasio. Σημειώνουμε ότι μοιράστηκε την
εκτέλεση της συνοδείας των recitativi (cembalo) με τον
ικανότατο Μάρκελλο Χρυσικόπουλο.
Αναμένουμε
την κυκλοφορία της ηχογράφησης της όπερας τον Νοέμβριο, η οποία θα ανανεώσει
την επαφή μας με το έργο, όπως και την τηλεοπτική μετάδοση που προγραμματίζεται
να γίνει από το Θέατρο των Βερσαλλιών, κατά τα τέλη του ίδιου μήνα. Θα ήταν
εύστοχη ιδέα, η παραγωγή να κυκλοφορήσει και σε DVD, ώστε να απαθανατιστεί και το οπτικό μέρος.
Μια
πραγματικά αξιομνημόνευτη εμπειρία που μας κάνει να ελπίζουμε ότι το Φεστιβάλ
Αθηνών, το οποίο προσφέρει πλέον ελάχιστες συναυλίες λόγιας μουσικής και
παραστάσεις όπερας, να δώσει την ευκαιρία στον Πέτρου να ξεδιπλώσει και
άλλες ανάλογες παραγωγές έργων της εποχής μπαρόκ κατά τα χρόνια που έπονται.
Σκηνή από την όπερα "Siroe".