Στοχαστικός Philip Glass

O τενόρος Richard Croft ως Gandhi

Με  επιτυχία συνεχίζονται οι ζωντανές αναμεταδώσεις μελοδραμάτων από την Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης (Met), που παρακολουθούμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (οι αναμεταδώσεις προβάλλονται ταυτόχρονα και σε άλλες αίθουσες της χώρας). Στις 19/11, στην  κατάμεστη Αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας εκτιμήσαμε την τρίπρακτη όπερα Satyagraha του  πολυβραβευμένου σύγχρονου Αμερικανού συνθέτη Philip Glass. Το στοχαστικής διάθεσης αυτό έργο (σε λιμπρέτο του συνθέτη και της Constance DeJong)  ολοκληρώθηκε το 1979 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Δημοτικό Θέατρο του Ρότερνταμ (Stadsschouwburg) από την Όπερα της Ολλανδίας, τον Σεπτέμβριο του 1980.  

Η παραγωγή της Met (που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 2008) πέτυχε να αναβιώσει με συνέπεια την παρτιτούρα του Glass που επικεντρώνεται στη ζωή του νεαρού Mahatma Gandhi κατά την περίοδο της ζωής του στη Νότια Αφρική. Εκεί όπου γίνεται γνωστός για τις φιλειρηνικές δραστηριότητές του ενάντια στην αδικία του φυλετικού διαχωρισμού (η σανσκριτική λέξη «Satyagraha» σημαίνει «δύναμη της αλήθειας» και είναι το όνομα του κινήματος του Gandhi).

Οι λυρικοί καλλιτέχνες προσέγγισαν με ενδιαφέρον τη μυσταγωγική μουσική του Glass και άρθρωσαν προσεκτικά το ποιητικό κείμενο στη σανσκριτική γλώσσα. Πιο συγκριμένα, ο Richard Croft έπλασε έναν εκφραστικό και πολύ συγκινητικό (ιδιαίτερα στους εκτενείς μονολόγους) Gandhi. Στο πλάι του, οι Rachelle Durkin (γραμματέας δεσποινίς Schlesen), Maria Zifchak (σύζυγος, Kasturbai), Alfred Walker (συνεργάτης του Ghandi, Parsi Rustomji) και Kim Josephson (συνάδελφος του Gandhi, κ. Kallenbach) τραγούδησαν με νόημα τους ρόλους τους και ήταν θαυμάσιοι στο σεξτέτο της καταληκτικής πράξης. Η χορωδία απέδωσε τα σημαντικά μέρη της με εντυπωσιακή ρυθμική ακρίβεια και ωραίο ήχο. Η ορχήστρα της Met, υπό τη διεύθυνση του νεαρού Dante Anzolini, φώτισε την ήρεμη πνευματική δύναμη της μινιμαλιστικής γραφής, τα αενάως επαναλαμβανόμενα ρυθμικομελωδικά σχήματα, τους υπνωτικούς αρπισμούς, τις αργά κινούμενες συγχορδίες και την προσεγμένη ενορχήστρωση (έγχορδα και ξύλινα πνευστά, αποκλείονται τα χάλκινα πνευστά και τα κρουστά στην παρτιτούρα) του οραματιστή συνθέτη.   

Οι Phalim McDermott (σκηνοθεσία), Julian Crouch (σκηνικά), Kevin Pollard (κοστούμια) και Paule Constable (φωτισμοί) σε αγαστή συνεργασία ανέδειξαν τη φιλοσοφία κάθε πράξης της όπερας που εμφανίζει ως φιγούρα-σύμβολο μια διαφορετική ιστορική προσωπικότητα (βουβοί ρόλοι), η οποία λειτουργεί  ως πνευματική καθοδηγητική μορφή για τον Gandhi: αντίστοιχα, τον ποιητή Ravindranath Tagore, τoν συγγραφέα Leo Tolstoy και τον ηγέτη Martin Luther King, Jr.

 Οι μεγάλες επιβλητικές κούκλες φτιαγμένες από ευτελή υλικά (τις οποίες χειρίζονταν και μεταμόρφωναν σε ταχύτατους ρυθμούς μέλη του εξαίρετου Skills Ensemble), που συμβόλιζαν τις φτωχές-καταπιεσμένες μειονότητες της Νοτίου Αφρικής ή τα μυθικά πλάσματα από τη Bhagavad Gita (Τραγούδι του Θεού, περίφημο ιερό έπος της αρχαίας Ινδίας), οι προβολές χαρακτηριστικών φράσεων ή λέξεων στο βάθος της σκηνής, οι σελίδες ή τα αποσπάσματα  εφημερίδων που έκαναν συχνά την εμφάνισή τους (ο Gandhi συχνά μεταχειριζόταν τον τύπο για να προωθήσει τα μηνύματα του και εξέδιδε εφημερίδα με τίτλο Ινδική Γνώμη), οι γεμάτο νόημα –ενίοτε αργές- κινήσεις των τραγουδιστών και οι ιδιαίτεροι φωτισμοί δημιούργησαν μια ονειρική ατμόσφαιρα εκστατικού στοχασμού.

Φαντασμαγορικός Wagner

O Jay Hunter Morris ως Siegfried (φωτο: Ken Howard/ Metropolitan Opera)

Το νέο ανέβασμα του μουσικού δράματος Siegfried του R. Wagner, τρίτου μέρος του επικού κύκλου με γενικό τίτλο To Δαχτυλίδι του Nibelung, από την Μητροπολιτική όπερα της Ν. Υόρκης (Met), παρακολουθήσαμε στη μεγάλη οθόνη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Α. Τριάντη), στις 10/11. Η προβολή πραγματοποιήθηκε στον πλαίσιο του κύκλου των αναμεταδόσεων από την Met. Μολονότι οι παραστάσεις μεταδίδονται «ζωντανά», η συγκεκριμένη μεταδόθηκε ετεροχρονισμένα, στις 10/11, λόγω του κύκλου των Σουιτών του J.S. Bach που ακούστηκαν από τον Pieter Wispelwey στις 5/11 (μέρα παράστασης της Met) στο Μέγαρο.

Η προσέγγιση που παρακολουθήσαμε ήταν μουσικά και εικαστικά άρτια. Η διανομή ανατέθηκε σε μια ομάδα έξοχων βαγκνερικών τραγουδιστών, οι οποίοι επωμίσθηκαν τους ρόλους των μυθικών ηρώων, ανθρώπων, νάνων και θεών. Ο λόγος για τους Jay Hunter Morris, τενόρο απίστευτης αντοχής και θαυμάσιας λυρικής έκφρασης, που αντιμετώπισε με εφηβικό παλμό των τρανών απαιτήσεων ρόλο του Siegfried, Bryn Terfel, μπασοβαρύτονο που ερμήνευσε με γνώση και επιβλητική φωνή τον πατέρα των θεών Wotan, Gerhard Siegel, τενόρο που απέδωσε με θαλερή φωνή τον κακόβουλο νάνο Mime, και Deborah Voigt, σοπράνο που ερμήνευσε την Βαλκυρία Brünnhilde με ωραίο σχηματισμό μουσικών φράσεων και φωνητικές ποιότητες μεγάλης βαγκνερικής ντίβας.   

Στους μικρότερους ρόλους ακούστηκαν οι εξίσου ικανοποιητικοί λυρικοί καλλιτέχνες: μπασοβαρύτονος Eric Owens (τραγούδησε το μέρος του νάνου Alberich με εξαιρετικά εύρωστη και σπηλαιώδη φωνή, προβλέπουμε ότι μελλοντικά θα ερμηνεύσει τον σπουδαιότερο ρόλο του Wotan), μπάσος Hans-Peter König (Fafner), Patricia Bardon (Εrda) και Mojca Erdmann (πουλί του δάσους). 

Ο αρχιμουσικός Fabio Luisi ενθάρρυνε την ορχήστρα της Met να αποδώσει την παρτιτούρα με αντιστικτική ακρίβεια στις δύο πρώτες πράξεις και με άφθονο ρομαντισμό στην τρίτη και τελευταία πράξη, φροντίζοντας παράλληλα για την ηχητική διαύγεια και για την ανάδειξη της υπέροχης βαγκνερικής ενορχήστρωσης.

Το εικαστικό μέρος της παραγωγής κρίθηκε φαντασμαγορικό. Ο σκηνοθέτης Robert Lepage, συνεργαζόμενος με τον σκηνογράφο Carl Fillion, τον σχεδιαστή κοστουμιών François St-Aubin, τον υπεύθυνο φωτισμού Etienne Boucher και τον υπεύθυνο ψηφιακών εικόνων Pedro Pires, πρόσφερε ονειρικές εικόνες κινηματογραφικής ατμόσφαιρας που κυριολεκτικά καθήλωναν, συγκινούσαν και ενεργοποιούσαν την φαντασία.

Τα έξυπνα φωτισμένα λειτουργικά σκηνικά πάνω στα οποία προβάλλονταν τα διάφορα ψηφιακά εφέ και τρισδιάστατα κινούμενα γραφικά (3D computer animation) υπογράμμιζαν σε όλη τη διάρκεια της παράστασης τον παραμυθένιο και γεμάτο συμβολισμούς κόσμο του Wagner. 

Τέλος, αναφέρουμε ότι το τελευταίο μέρος του Δαχτυλιδιού θα παρουσιαστεί σε ζωντανή μετάδοση από την Met, στο ΜΜΑ, στις 11/2/2012.

Ερμηνείες έργων μπαρόκ

Ο βιολοντσελίστας Pieter Wispelwey

Είναι πραγματικά ελπιδοφόρο το γεγονός στη δύσκολη εποχή που βιώνει ο τόπος, να βλέπει κανείς το κοινό να γεμίζει τις αίθουσες συναυλιών αναζητώντας παρηγοριά και ελπίδα στους κόλπους της μουσικής. Οι μουσικές εκδηλώσεις που παρακολουθήσαμε πρόσφατα, τράβηξαν τη προσοχή και το ενδιαφέρον πολλών φιλόμουσων ακροατών.

Ειδικότερα, στις 5/11, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Δ. Μητρόπουλου), ακούσαμε τον Δανό Pieter Wispelwey να ερμηνεύει τις έξι Σουίτες για σόλο βιολοντσέλο, BWV 1007-1012, του J.S. Bach. Πολλούς επαίνους έχουν κερδίσει οι δύο ηχογραφήσεις του κύκλου (η πρώτη έγινε κατά την δεκαετία του ’80, ενώ η δεύτερη στο τέλος της δεκαετίας του ’90). Ο καλλιτέχνης έχει συμβιώσει με τα έργα αυτά για πάνω από τριάντα χρόνια και έχει ασχοληθεί σε βάθος μαζί τους. 

Η ωριμότητα της σκέψης του ξεχώρισε σε κάθε μια από τις Σουίτες που ακούσαμε πρόσφατα. Προσέγγισε τους κεφαλαιώδους σημασίας αυτούς μουσικούς μονολόγους με ιδιαίτερη γνώση της ερμηνευτικής αισθητικής του ύφους μπαρόκ. Επέλεξε ζωηρές ταχύτητες και έφερε στο προσκήνιο τους ποικίλους χορευτικούς ρυθμούς με ανάλαφρη δοξαριά. Δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει με εύστοχη σκέψη τα ρητορικά και στοχαστικά στοιχεία. Ωστόσο, κυρίως κατά την τεχνικά και νοηματικά δυσπρόσιτη Σουίτα αρ. 6, παρατηρήθηκαν παρατεταμένες τονικές αστάθειες.

Την επόμενη βραδιά (6/11), στην κεντρική σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ωνασείου Ιδρύματος ακούσαμε συναυλία της Καμεράτα-Ορχήστρας των Φίλων της Μουσικής, υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου. Παίζοντας σε όργανα εποχής η ορχήστρα απέδωσε με προσοχή στην εκφορά του μουσικού κειμένου τα τέσσερα Κοντσέρτα RV 157, 564a, 409 και 484 του A. Vivaldi. Εδώ, θετική κρίθηκε η συμβολή των σολίστ Sergiu Nastasa και Γιάννη Μαυρίδη, βιολί, Γιάννη Παπαγιάννη και Δημήτρη Βάμβα, μπαρόκ όμποε, και Αλέξανδρου Οικονόμου, μπαρόκ φαγκότο.

Όμως, δεν κρύβουμε ότι το ενδιαφέρον μονοπώλησε ο αστέρας της βραδιάς Max-Emanuel Cencic, διαπρεπής κόντρα τενόρος της εποχής μας, ο οποίος ερμήνευσε άριες του G.F. Handel από τις όπερες Tamerlano, HWV 18, Rinaldo HWV 7, Giulio Cesare in Egitto, HWV 17, και Alessandro, HWV 21. Με εξαιρετική μουσικότητα, υποδειγματική τεχνική, αστραφτερές κολορατούρες και δραματική δύναμη ο Κροάτης τραγουδιστής μετέφερε τα ευγενικά συναισθήματα και τον έντονο αισθησιασμό της μουσικής του πολύτιμου Handel. 

Δυστυχώς, η συνοδεία της ορχήστρας δεν στάθηκε στο ίδιο  ποιοτικό επίπεδο λόγω ανεπαρκούς τονικού συντονισμού των οργάνων και έλλειψης ειλικρινούς εκφραστικής πνοής. 

Ο κόντρα τενόρος Max-Emanuel Cencic

Ένας ερωτικός Don Giovanni

O Mariusz Kwiecien ως Don Giovanni

Ο Wolfgang Amadeus Mozart συνθέτοντας την όπερα Don Giovanni, KV 527,  παρέδωσε στο κοινό ένα από τα κορυφαία έργα του συνδυάζοντας με ιδιοφυή τρόπο το τραγικό με το κωμικό στοιχείο (dramma giocoso).

Tο εν λόγω αριστούργημα παρακολουθήσαμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (ΜΜΑ, Αίθουσα Α. Τριάντη), στις 29/10, σε απευθείας μετάδοση από την Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης. Ο σκηνοθέτης Michael Grandage συνεργαζόμενος με τον σκηνογράφο-σχεδιαστή κοστουμιών Christopher Oram στόχευσε σε ένα παραδοσιακό ανέβασμα, χωρίς προκλητικές καινοτομίες. 

Η διανομή ήταν πραγματικά πολυτελής: ο βαρύτονος Mariusz Kwiecien, γύρω από τον οποίον δομήθηκε η παραγωγή, με καλοστημένη και ευέλικτη φωνή (ειδικά στην υψηλή της περιοχή) κέρδισε τις εντυπώσεις προτείνοντας έναν Don Giovanni ερωτικό, νεανικό και αρκετά διαβολικό. 

Οι γυναικείοι ρόλοι καλύφθηκαν με έξοχη φωνητική επάρκεια και κύρος από τις Marina Rebeka (Donna Anna), Barbara Frittoli (Donna Elvira), Mojca Erdmann (Zerlina). Τόσο οι προαναφερθείσες, όσο και οι άψογα προετοιμασμένοι Ramon Vargas (Don Ottavio), Luca Pisaroni (Leporello), Joshua Bloom (Masetto) και Stefan Kocan (Commendatore), μουσικά και υποκριτικά αντέδρασαν με αμεσότητα στις προκλητικές ερωτικές δραστηριότητες του Don Giovanni. 

Ο Fabio Luisi διηύθυνε με έμπειρη γνώση τους τραγουδιστές και την ορχήστρα εξασφαλίζοντας δραματικό παλμό και καθαρότητα γραμμής.

 

Συναυλία ΚΟΑ και "Παπουτσωμένος Γάτος"

Ο πιανίστας Τάσος Πάππας

Στις 28/10, στο ΜΜΑ (Αίθουσα Χ. Λαμπράκη), παρακολουθήσαμε συναυλία της Κρατική Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ), υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη. 

Στο πρώτο μέρος, ο Τάσος Πάππας πρόσφερε μια δεξιοτεχνική και ρωμαλέα άποψη του σολιστικού  μέρους του Κοντσέρτου για πιάνου, Op. 38, του Aram Khachaturian. Η ΚΟΑ και ο Λογιάδης του παρείχαν μια συνοδεία γεμάτη ενέργεια. Εκτός προγράμματος ο σολίστ έπαιξε το ποικίλων επιρροών κομμάτι για σόλο πιάνο με τίτλο “Black Earth” του σύγχρονου Τούρκου πιανίστα-συνθέτη Fazil Say. 

Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, λάβαμε μια συγκινητική και τεχνικά σωστή ερμηνεία της επικής Συμφωνίας αρ. 7 (Leningrad), Op. 60,  του Dmitri Shostakovich.

Κλείνουμε, με σύντομη αναφορά στο νέο ανέβασμα της εκλεπτυσμένης ρώσικης όπερας Ο Παπουτσωμένος Γάτος του César Cui (βασισμένη στο πασίγνωστο παραμύθι του Charles Perrault), που παρακολουθήσαμε από την Εθνική Λυρική Σκηνή (Θέατρο Ολύμπια, 30/10). 

Η παραγωγή του αλληγορικού αυτού  παιδικού μελοδράματος, που η ΕΛΣ παρουσίασε σε μετάφραση των Λέλα Μασλάροβα και Κορνήλιου Σελαμσή, ξεχωρίζει κυρίως για την ευφάνταστη σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου, τα ευρηματικά σκηνικά της Ευαγγελίας Θεριανού, τα κομψά κοστούμια της Μαριαλένα Καποτοπούλου, την ευαίσθητη διεύθυνση του Ανδρέα Τσελίκα, όπως και για την ξέχειλη από χιουμοριστικά στοιχεία ενσάρκωση του Γάτου από τον απολαυστικό Χαράλαμπο Αλεξανδρόπουλο.  

Σκηνή από την όπερα "Ο Παπουτσωμένος Γάτος" όπως παρουσιάστηκε από την ΕΛΣ