Ο Chopin του Pollini

     

      Ο πιανίστας Maurizio Pollini ανήκει ασφαλώς στους θρύλους της σύγχρονης μουσικής σκηνής. Πρόκειται για μουσικό που έχει εμπνεύσει και επηρεάσει πολλές γενιές ομοτέχνων του και όχι δίχως λόγο. 

     Γεννημένος στο Μιλάνο, είχε την τύχη από νωρίς στη ζωή του να λάβει μια πρώτης ποιότητας μόρφωση. Πατέρας του ήταν ο Gino Pollini, αρχιτέκτονας και μέλος της περίφημης όσο και επαναστατικής ομάδας «Gruppo 7». Έχοντας μελετήσει κοντά στους Carlo Lonati και Carlo Vidusso, δεν άργησε να διακριθεί σε σημαντικούς πιανιστικούς διαγωνισμούς, που του άνοιξαν τις πόρτες της μεγάλης σταδιοδρομίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1959 κέρδισε πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου Ettore Pozzoli και το 1959, πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου Chopin. Ο δεύτερος διαγωνισμός ήταν που τράβηξε την προσοχή του διεθνούς κοινού, το οποίο έσπευσε να τον αγκαλιάσει και να τον φέρει στην πρώτη γραμμή των αγαπημένων πιανιστών. 

     Έκτοτε δεν έχει παύσει να κερδίζει τις εντυπώσεις. Έχει διακριθεί για την ερμηνεία ενός ευρύτατου φάσματος ρεπερτορίου που αρχίζει από τον Johann Sebastian Bach και φθάνει σε συνθέτες του εικοστού αιώνα. Όσον αφορά στους παλαιότερους συνθέτες, έργα των Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven,  Frédéric Chopin, Franz Liszt και Johannes Brahms φιλοξενούνται συχνά στα προγράμματά του. 

     Ο συνθέτης που ίσως βρίσκεται από όλους πιο κοντά στην καρδιά του, είναι ο Chopin. Τα δικά του έργα είναι που ερμηνεύει τακτικότερα από οποιουδήποτε άλλου. Η δισκογραφική εταιρεία Deutsche Grammophon (με την οποία ο καλλιτέχνης συνεργάζεται σταθερά από το 1971), κυκλοφόρησε μια μεγάλη σειρά από δίσκους αφιερώματα που περιλαμβάνουν συνολικές ηχογραφήσεις έργων συνθετών που βρίσκονται πολύ κοντά στην καρδιά του πιανίστα. Στο πλαίσιο της εν λόγω σειράς εξέχουσα θέση κατέχει η κασετίνα με τίτλο The complete Chopin recordings from 1972-2008, που βεβαίως περιλαμβάνει τους θησαυρούς των σοπενικών ηχογραφήσεων που οι ειδήμονες αλλά και απλοί θαυμαστές του Pollini, γνωρίζουν και λατρεύουν. Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου θυμάται τον εαυτό του παιδί να ανακαλύπτει το σοπενικό σύμπαν μέσα από τις πρώτες αυτές ηχογραφήσεις του Pollini.

     Πιο συγκεκριμένα στους εννέα δίσκους περιλαμβάνονται οι Σπουδές, Opp. 10 και 25, τα 24 Πρελούδια, Op. 28, οι Πολωνέζες, Opp. 26/1-2, 40/1-2, 44, 53 και 61, οι Σονάτες για πιάνο αρ. 2, Op. 35, και αρ. 3, Op. 58, τα Scherzi αρ. 1-4, αντίστοιχα Opp. 20, 31, 39 και 54, η Berceuse, Op. 57, η Βαρκαρόλα, Op. 60, οι Μπαλάντες αρ. 1-4, αντίστοιχα Opp. 23, 38, 47, 52, η Φαντασία, Op. 49, τα Νυχτερινά, Opp. 9/1-3, 15/1-3, 27/1-2, 32/1-2, 37/1-2, 48/1-2, 55/1-2, 62/1-2, 72/1, οι Μαζούρκες Opp. 33/1-4, τα Βαλς Op. 34/1-3 και η Impromptu αρ. 2, Op. 36. Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένα έργα προτείνονται σε δυο διαφορετικές ηχογραφήσεις, όπως λ.χ. στην περίπτωση της Σονάτας αρ. 2. 

     Σε αυτό το ευρύτατο σοπενικό ρεπερτόριο έχει κανείς την ευκαιρία να εκτιμήσει την τέχνη του βιρτουόζου πιανίστα σε όλο της το εύρος. Είναι κοινό μυστικό ότι η μουσική του Chopin ζητά πολλά από τον ερμηνευτή της.  Ευαισθησία σε συνδυασμό με απόλυτη κατανόηση της δομής και μια τεχνική που δεν θα κομπιάζει πουθενά, αποτελούν προϋποθέσεις για την αποτελεσματική προσέγγιση των έργων του μεγάλου Πολωνού μουσουργού. 

     Ο Pollini διαθέτει όλα τα παραπάνω, συν ένα μουσικό ήθος και θαυμαστή ερμηνευτική ακεραιότητα, που δύσκολα βρίσκονται στις μέρες μας (κυρίως ανάμεσα στους αστέρες των πλήκτρων των τελευταίων ετών, που παράλληλα με τις συναυλίες τους δεν διστάζουν να διαφημίζουν αθλητικά παπούτσια και να κερδίζουν εκατομμύρια).  

     Ειδικότερα, όσον αφορά στην παρούσα συλλογή, με αριστοκρατική άνεση και φλογερή τεχνική διεισδύει με άνεση στα απόκρυφα των αριστουργηματικών έργων που επιλέγει να αποδώσει. Στις Σπουδές θαυμάζει κανείς τον συνδυασμό υψηλής μουσικότητας και δακτυλικής ευχέρειας: στα έργα αυτά, που ενίοτε πολλοί συνάδελφοί του μετατρέπουν σε απλά πυροτέχνημα, πετυχαίνει να αγγίξει την ουσία και να ισορροπήσει έμπνευση με λάμψη. Στις μικρές φόρμες της Μαζούρκας και Βαλς, φέρνει στην επιφάνεια τις πιο προσωπικές σκέψεις του Chopin, αντιμετωπίζοντας με αισθαντικότητα και προσοχή τις φράσεις. Στις μεγάλες Σονάτες φωτίζει τόσο τη φόρμα (ναι, ο Chopin ήταν σε θέση να συγκρατήσει μεγάλες φόρμες και το αποδεικνύει συχνά!) όσο και το αφηγηματικό στοιχείο. Το τελευταίο αυτό στοιχείο είναι που υπογραμμίζεται από τον ίδιο, με μεγάλη συνέπεια, και στις Μπαλάντες. Σε κάθε μια από αυτές στοχεύει στην ουσία και επιτρέπει στη μουσική να ξεδιπλωθεί με ασύλληπτη πνοή.

      Προχωρώντας, σηκώνει με φαντασία το πέπλο του πλήρους κύκλου των Πρελουδιών, παρουσιάζοντας με υποδειγματική μουσική ευγλωττία τους διαφορετικούς κόσμους που απαρτίζουν τον κύκλο: κάθε νότα κερδίζει σε νόημα. Τις φλογερές σελίδες των Scherzi προσεγγίζει με ζηλευτή ενέργεια φροντίζοντας για τον χρωματισμό των διαφορετικών φωνών που συναποτελούν την υφή. Στον κύκλο των Νυχτερινών (μια από τις αρτιότερες ηχογραφήσεις του πλήρους κύκλου που κυκλοφορούν σε δίσκους) αποδίδει έξοχα την ποίηση, τον ρομαντικό στοχασμό, αλλά και τις εφιαλτικές στιγμές, που παραμονεύουν και συχνά διακόπτουν την ονειρική ατμόσφαιρα. Στην Berceuse και την Barcarolle επιστρατεύει όλη του τη λυρική διάθεση προκειμένου να αποδώσει καλύτερα τις τρυφερές αυτές σελίδες του Chopin. 

     Θα μπορούσαμε για ώρες να γράφουμε σχετικά με τις αρετές τόσο του Pollini όσο και των ηχογραφήσεών του, εντούτοις θα μείνουμε στη μεγαλύτερη αρετή του, η οποία δεν είναι άλλη από την εκπληκτική του ικανότητα να εξαφανίζει το «εγώ» από τις ερμηνείες που προσφέρει και με σεμνότητα, που πηγάζει από τη γνώση των ζητουμένων και της ουσίας, να αποκαλύπτει τις παρτιτούρες με ιδιαίτερο τρόπο. 

     Κλείνοντας, μια συλλογή σπουδαίων έργων του Chopin, πραγματικό σημείο αναφοράς. [Deutsche Grammophon 0289 477 9908 5, 9 CDs ADD/DDD GX9, The Maurizio Pollini Collection].